طوطیا: یکی از بزرگ ترین اعیاد مسلمین عید سعید فطر می باشد که احادیث بسیار مهمی نیز از امامان و حضرت محمد (ص) در رابطه با عید فطر بیان شده است که در این مقاله به آن احادیث پرداخته ایم، با ما همراه باشید.
عید فطر نخستین روز ماه شوال و یکی از عیدهای بزرگ مسلمین است. در روز عید فطر روزه داران پس از یک ماه عبادت و اطاعت امر خداوند و توفیق روزه داری، اجر و پاداشی که خود خداوند به آنان وعده داده است را در این روز از خدا می طلبند. درباره عید سعید فطر احادیث و روایات بیشماری وجود دارد که در این بخش از طوطیا آورده ایم.
امام علی علیه السلام :
إنَّما هُوَ عِیدٌ لِمَن قَبِلَ اللَّهُ صِیامَهُ و شَکَرَ قِیامَهُ
امروز تنها عید کسی است که خداوند روزه اش را پذیرفته و شب زنده داری اش را سپاس گزارده است. ( نهج البلاغه ، حکمت 428) .
امام علی علیه السلام :
ألا و إنَّ هذا الیَومَ یَومٌ جَعَلَهُ اللَّهُ لَکُم عِیداً و جَعَلَکُم لَهُ أهلاً ، فَاذکُرُوا اللَّهَ یَذکُرکُم وَ ادْعُوهُ یَستَجِب لَکُم
امروز روزی است که خداوند آن را برای شما عید قرار داد و شما را نیز شایسته آن ساخت ؛ پس به یاد خدا باشید تا او نیز به یاد شما باشد و او را بخوانید تا خواسته هایتان را اجابت کند. ( کتاب من لایحضره الفقیه ، ج 1 ، ص 517 .)
امام رضا علیه السلام :
إنَّما جُعِلَ یَومُ الفِطرِ العِیدَ لِیَکونَ لِلمُسلِمینَ مُجتَمَعاً یَجتَمِعُونَ فیهِ و یَبرُزونَ لِلّهِ فَیُمَجِّدُونَهُ عَلی ما مَنَّ عَلَیهِم
روز فطر از این رو عید قرار داده شد تا روز گردهمایی مسلمانان باشد، و در این روز گرد هم آیند و برای خدا به صحرا (فضایی باز) درآیند و خداوند را بر منّتی که بر آنها نهاده است ستایش و به بزرگی یاد کنند. ( کتاب من لایحضره الفقیه ، ج 1 ، ص 522 .)
امام هادی علیه السلام :
إنَّمَا الأعیادُ أربَعَهٌ لِلشّیعَهِ :الفِطرُ و الأضحی و الغَدیرُ و الجُمُعَهُ
شیعیان فقط چهار عید دارند :فطر، قربان، غدیر و جمعه ( بحار الأنوار ، ج 98 ، ص 351 .)
امام صادق علیهالسلام :
«ان من تمام الصوم اعطاء الزکاه یعنى الفطره کما ان الصلوه على النبى صلى الله علیه و آله من تمام الصلوه.»؛
تکمیل روزه به پرداخت زکاه یعنى فطره است، همچنان که صلوات بر پیامبر صلى الله علیه و آله کمال نماز است. (وسائلالشیعه، 6/221)
کانَ صلى الله علیه وآله یخرُجُ فی العیدَینِ رافِعاً صَوتَهُ بِالتَّهلیلِ والتَّکبیرِ»؛ رسول خدا صلى الله علیه وآله در روزهاى عید فطر و قربان از خانه بیرون مىآمد و با صداى بلند لا اله الا اللَّه و اللَّه اکبر مىگفت. (کنزالعمال: 18101)
امام محمد باقر (ع) فرمود :
إِذَا کَانَ أَوَّلُ یوْمٍ مِنْ شَوَّالٍ نَادَی مُنَادٍ:یا أَیهَا الْمُومِنُونَ اغْدُوا إِلَی جَوَائِزِکُمْ
چون روز اول شوّال فرا می رسد منادیی ندا می کند:ای مۆمنان در این صبحگاه بشتابید برای جوائزتان .[که به پاداش عبادات رمضان میدهند. «الکافی (ط - الإسلامیه)، ج4، ص:168)
پیامبر خدا صلى الله علیه وآله :«زَینوا أعیادَکُم بِالتَّکبیرِ»؛ عیدهاى خود را با (گفتن) اللَّه اکبر، آذین بندید. (کنزالعمال: 24094)
امیر المؤمنین روز عید فطر برای مردم خطبه خواند و فرمود:
خَطَبَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلِیُّ بْنُ أَبِی طَالِبٍ ع لِلنَّاسِ یَوْمَ الْفِطْرِ فَقَالَ أَیُّهَا النَّاسُ إِنَّ یَوْمَکُمْ هَذَا یَوْمٌ یُثَابُ فِیهِ الْمُحْسِنُونَ وَ یَخْسَرُ فِیهِ الْمُسِیئُونَ وَ هُوَ أَشْبَهُ یَوْمٍ بِیَوْمِ قِیَامَتِکُمْ فَاذْکُرُوا بِخُرُوجِکُمْ مِنْ مَنَازِلِکُمْ إِلَی مُصَلَّاکُمْ خُرُوجَکُمْ مِنَ الْأَجْدَاثِ إِلَی رَبِّکُمْ وَ اذْکُرُوا بِوُقُوفِکُمْ فِی مُصَلَّاکُمْ وُقُوفَکُمْ بَیْنَ یَدَیْ رَبِّکُمْ وَ اذْکُرُوا بِرُجُوعِکُمْ إِلَی مَنَازِلِکُمْ رُجُوعَکُمْ إِلَی مَنَازِلِکُمْ فِی الْجَنَّهِ أَوِ النَّارِ وَ اعْلَمُوا عِبَادَ اللَّهِ أَنَّ أَدْنَی مَا لِلصَّائِمِینَ وَ الصَّائِمَاتِ أَنْ یُنَادِیَهُمْ مَلَکٌ فِی آخِرِ یَوْمٍ مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ أَبْشِرُوا عِبَادَ اللَّهِ فَقَدْ غُفِرَ لَکُمْ مَا سَلَفَ مِنْ ذُنُوبِکُمْ فَانْظُرُوا کَیْفَ تَکُونُونَ فِیمَا تَسْتَأْنِفُونَ.
ای مردم در این روزِ شما، روزی است که در آن به محسنان ثواب دهند و بدکاران زیانمندند. این شبیه ترین روز به روز قیامت است. با بیرون آمدن شما از منزل به نمازگاه، یاد کنید بیرون آمدن خود را از گورهایتان به محضر پروردگارتان و یاد کنید به وقوف خود در نمازگاه وقوف خود را در برابر پروردگار خود و یاد کنید به برگشت خود به منزلهایتان برگشت خود را بمنزل های بهشت یا دوزخ خود.
پیامبر خدا صلى الله علیه وآله: «زَینوا العیدَینِ بِالتَّهلیلِ والتَّکبیرِ والتَّحمیدِ والتَّقدیسِ.»؛ عید فطر و قربان را با جملات لا اله الا اللَّه و اللَّه اکبر و الحمدللَّه و سبحان اللَّه، آذین بخشید. (کنزالعمال: 24095)
پیامبر خدا صلى الله علیه وآله :
«مَن أحیا لَیلهَ العِیدِ ولَیلهَ النِّصفِ مِنشَعبانَ، لَم یمُتْ قَلبُهُ یومَ تَموتُ القُلوبُ.»؛
هرکه شب عید (فطر و قربان) و شب نیمه شعبان را احیا کند، در آن روزى که دلها مىمیرند، دل او نمیرد .(ثواب الاعمال: 1/ 102/ 2)
امام رضا علیهالسلام :
«کانَ أمیرُ المؤمنینَ علیه السلام لاینامُ ثلاثَ لیالٍ: لَیلهَ ثلاثٍ وعِشرِینَ مِن شَهرِ رَمَضانَ ولَیلهَ الفِطرِ ولَیلهَ النِّصفِ مِن شَعبانَ وفیها تُقسَمُ الأرزاقُ والآجالُ وما یکونُ فی السَّنَهِ»؛
امیرالمؤمنین علیهالسلام سه شب را نمىخوابید: شب بیست و سوم ماه رمضان، شب عید فطر و شب نیمه ماه شعبان؛ در این شبها، روزیها تقسیم و مدّت عمر و هر آنچه در آن سال رخ خواهد داد، تعیین مىشود. (بحارالانوار: 97/ 88/ 15)
امام على علیهالسلام :
«مَن أدّى زکاهَ الفِطرَهِ تَمَّمَ اللَّهُ لَهُ بها ما نَقَصَ مِن زکاهِ مالِهِ.»؛
هر که زکات فطره را بدهد، خداوند به سبب آن زکاتى را که از مالش کم شده است جبران کند. (وسائل الشیعه: 6/ 220/ 4)
امام صادق علیهالسلام :
«إنّ مِن تَمامِ الصَّومِ إعطاءَ الزَّکاهِ -یعنی الفِطرَهَ - کما أنَّ الصَّلاهَ على النبِی صلى الله علیه وآله مِن تَمامِ الصّلاهِ، لأ نّه مَن صامَ ولَم یؤَدِّ الزَّکاهَ فلا صَومَ لَهُ إذا تَرَکَها مُتَعَمِّداً.»؛
از شرایط درستىِ روزه، دادن زکات - یعنى فطریه - است؛ همچنان که تمامیت نماز به صلوات فرستادن بر پیامبر صلى الله علیه وآله مىباشد؛ چه، اگر کسى روزه بگیرد و عمداً فطریه ندهد، روزهاش بىفایده است. (الفقیه: 2/ 183/ 2085)
حضرت رضا علیهالسلام در مورد علت تکبیرهاى زیاد در روز عید فطر مىفرماید: «تکبیر، تعظیم و بزرگداشت خداوند متعال است و نوعى تشکر از هدایتها و نعمتهاى پروردگار جهانیان مىباشد.»(عیون اخبارالرضا علیهالسلام، ج1، ص122)
امام على علیهالسلام (در یکى از عیدها):
«إنَّما هُوَ عیدٌ لِمَن قَبِلَ اللَّهُ صِیامَهُ وشَکَرَ قِیامَهُ، وکُلُّ یومٍ لا یعصَى اللَّهُ فیهِ فهُوَ عیدٌ.»؛
همانا این عید براى کسى عید است که خداوند روزه و نمازش را پذیرفته باشد و هر روزى که در آن نافرمانى خدا نشود، آن روز عید است. (نهجالبلاغه، حکمت 428)
حضرت باقر علیهالسلام فرمود:
«ما مِن یَومِ عَیدٍ لِلمُسلِمینَ اَضحَىً وَلا فِطرٍ اِلّا و هُوَ یُجَدِّدُ اللهُ لآلِ مُحَمَّدٍ فِیهِ حُزناً قالَ قُلتُ وَ لِمَ ذلِک قالَ اِنَّهُم یَرَونَ حَقَّهُم فى اَیدى غَیرِهِم»؛
هیچ عید فطر و قربانی نیست، مگر آن که با آمدن آن غم و اندوه آل محمد صلی الله علیه و آله تجدید مىشود. راوى گفت: چرا در روز عید غمگین مىشوند؟ امام فرمود: زیرا آنان حق خود را در دست دیگران مىبینند(و از این که افراد غیر شایسته بر جایگاه رهبرى امت قرار دارد و امام راستین هنوز ظهور نکرده است که حکومت عادلانه و سایه پر از عدل و داد خود را بر مردم بگستراند، غمگین و ناراحتند. (تهذیب الاحکام، ج 3، ص 289)
امام باقر علیهالسلام از رسول خدا صلی الله علیه و آله روایت میکند که فرمود: هرگاه روز اول ماه شوال (عید فطر) فرا میرسد، منادی از سوی خداوند ندا میدهد: ای مؤمنین، بشتابید به سوی جایزههایتان. آنگاه امام باقر علیهالسلام رو به جابر کرد و فرمود: ای جابر! جوایز خدا، مثل جایزههای این پادشاهان نیست! امروز، روز جایزههاست! (وسائلالشیعه، ج 5، ص140)
حضرت امام سجاد علیهالسلام مىفرماید:
«اللهم انا نتوب الیک فى یوم فطرنا الذى جعلته للمؤمنین عیدا و سرورا و لاهل ملتک مجمعا ومحتشدا.»؛
پروردگارا! ما به سوى تو برمىگردیم در روز عید فطرمان که آن را براى اهل ایمان روز عید و شادى و براى اهل ملت خودت روز اجتماع و همیارى قرار دادى. (صحیفه سجادیه، دعاى 45)
حضرت امام رضا علیهالسلام مىفرمایند:
«انما جعل یوم الفطر العید، لیکون للمسلمین مجتمعا یجتمعون فیه و یبرزون لله عزوجل فیمجدونه على ما من علیهم، فیکون یوم عید و یوم اجتماع و یوم زکات و یوم رغبه و یوم تضرع و... فاحب الله عزوجل ان یکون لهم فى ذلک مجمع یحمدونه فیه و یقدسونه»؛
روز فطر، عید مقرر شده تا مسلمانان در این روز گرد هم آیند و براى خداوند ظهور کنند و او را به خاطر نعمتهایش تعظیم کنند. پس این روز، روز عید، روز اجتماع، روز فطر، روز زکات، روز رغبت و روز تضرع و... است. پس خداوند بزرگ دوست دارد که مسلمانان در چنین روزى اجتماعى داشته و در آن، او را ستایش کرده و مقدس بدارند. (وسائل الشیعه، ج7، ص481، ح4)
عَن رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم:
در روایتی طولانی در فضیلت ماه رمضان، از پیامبر اعظم صلی الله علیه و آله و سلم نقل شده است:
«فَإِذَا کَانَتْ لَیلَهُ الْفِطْرِ وَ هِی تُسَمَّى لَیلَهَ الْجَوَائِزِ أَعْطَى اللَّهُ الْعَامِلینَ أَجْرَهُمْ بِغَیرِ حِسَابٍ» ؛و چون شب عید فطر-که شب جوائز نام دارد- فرا رسد، خداوند پاداش عمل کنندگان را بدون حساب و شمارش ببخشد.
«فَإِذَا کَانَتْ غَدَاهُ یوْمِ الْفِطْرِ بَعَثَ اللَّهُ الْمَلَائِکَهَ فِی کُلِّ الْبِلَادِ فَیهْبِطُونَ إِلَى الْأَرْضِ وَ یقِفُونَ عَلَى أَفْوَاهِ السِّکَکِ فَیقُولُونَ یا أُمَّهَ مُحَمَّدٍ اخْرُجُوا إِلَى رَبٍّ کَرِیمٍ یعْطِی الْجَزِیلَ وَ یغْفِرُ الْعَظِیمَ : ؛
و چون صبح روز عید فرا رسد خداوند فرشتگان را به همه ی شهرها بفرستد. پس در زمین فرود آیند و سر کوچه ها و گذرها بایستند و [ با صدایى که آن را همه ی آفریده هاى خدا جز جن و آدمیان میشنوند] گویند: اى امّت محمّد! به سوى پروردگار کریم [براى نماز عید] بیرون شوید که او پاداش فراوان دهد و گناهان بزرگ را بیامرزد.
«فَإِذَا بَرَزُوا إِلَى مُصَلَّاهُمْ قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ لِلْمَلَائِکَهِ: مَلَائِکَتِی! مَا جَزَاءُ الْأَجِیرِ إِذَا عَمِلَ عَمَلَهُ؟ قَالَ: فَتَقُولُ الْمَلَائِکَهُ: إِلَهَنَا وَ سَیدَنَا! جَزَاۆُهُ أَنْ تُوَفِّی أَجْرَهُ.» ؛
و چون سوى محلّ برگزارى نماز عید روند خدا عزّ و جلّ به فرشتگان فرماید: اى فرشتگان من! مزد کارگر- چون کار خود را انجام دهد- چیست؟ عرضه دارند: معبودا و سیدا! این که مزدش را کامل پرداخت کنی.
«قَالَ: فَیقُولُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ: فَإِنِّی أُشْهِدُکُمْ مَلَائِکَتِی أَنِّی قَدْ جَعَلْتُ ثَوَابَهُمْ عَنْ صِیامِهِمْ شَهْرَ رَمَضَانَ وَ قِیامِهِمْ فِیهِ رِضَای وَ مَغْفِرَتِی » ؛
خداوند عزّ و جلّ فرماید: شما را گواه مى گیرم که من پاداش روزه ی رمضان و نمازشان را خشنودى و آمرزش خود از ایشان قرار دادم.
و چون سوى محلّ برگزارى نماز عید روند خدا عزّ و جلّ به فرشتگان فرماید: اى فرشتگان من! مزد کارگر- چون کار خود را انجام دهد- چیست؟ عرضه دارند: معبودا و سیدا! این که مزدش را کامل پرداخت کنی
«وَ یقُولُ: یا عِبَادِی سَلُونِی فَوَ عِزَّتِی وَ جَلَالِی لَا تَسْأَلُونِّی الْیوْمَ فِی جَمْعِکُمْ لِآخِرَتِکُمْ وَ دُنْیاکُمْ إِلَّا أَعْطَیتُکُمْ » ؛
و خداوند [خطاب به بندگان خویش] مى فرماید: اى بندگان من! [هر چه مى خواهید] از من بخواهید که به عزت و جلال خودم سوگند که امروز در این اجتماع خویش، هر چه براى دنیا وآخرت خود بخواهید عطا مى کنم.
«وَ عِزَّتِی لَأَسْتُرَنَّ عَلَیکُمْ عَوْرَاتِکُمْ مَا رَاقَبْتُمُونِی وَ عِزَّتِی لَآجَرْتُکُمْ وَ لَا أَفْضَحُکُمْ بَینَ یدَی أَصْحَابِ الْخُلُودِ » ؛
و به عزت و جلال خودم سوگند تا وقتی که مرا مراقب خود بدانید[ و از من بترسید] شما را در پناه مى گیرم و نزد کسانى که در دوزخ جاودانند رسوایتان نسازم.
«انْصَرِفُوا مَغْفُوراً لَکُمْ قَدْ أَرْضَیتُمُونِی وَ رَضِیتُ عَنْکُمْ » ؛
باز گردید که آمرزیده شدید همانا مرا خشنود کردید و من از شما خشنود شدم.
«قَالَ: فَتَفْرَحُ الْمَلَائِکَهُ وَ تَسْتَبْشِرُ وَ یهَنِّئُ بَعْضُهَا بَعْضاً بِمَا یعْطِی اللَّهُ هَذِهِ الْأُمَّهَ إِذَا أَفْطَرُوا » ؛
در ادامه میفرماید: پس فرشتگان به خاطرآنچه-که خداوند در روز عید فطر به این امت ارزانى فرموده است- شاد مىشوند و به یکدیگر بشارت داده و تبریک گویند.
(امالی مفید مجلس 27 ص232)