اتفاقات مهم و سرنوشت ساز تاسوعا در سرزمین کربلا
طوطیا: تاسوعا روز نهم ماه محرم و روز شهادت ساقی دشت کربلا حضرت ابوالفضل العباس (ع) است. شیعیان این روز را گرامی داشته و به سوگواری می نشینند. در این مقاله به بررسی این روز تاریخی و اعمالی که باید در این روز انجام دهیم پرداخته شده است.
وقایع روز نهم محرم الحرام، تاسوعای حسینی
مهم‌ترین رویدادی که در روز نهم محرم سال 61 هجری اتفاق افتاد، ورود شمر بن ذیالجوشن به صحرای کربلا بود که موجب درگرفتن جنگ در روز عاشورا شد. در این روز، همچنین شمر امان‌نامه‌ای برای حضرت عباس علیه السلام و برادران ایشان آورد که آنها با شجاعت دست رد بر سینه او زدند.
ورود شمر به کربلا
شمر بن ذی الجوشن یکی از افرادی که در دشمنی با ائمه معصوم(ع) پش قدم بود در روز تاسوعا خود را به کربلا و محل نبرد رساند و نامه ای از سوی عبیدالله بن زیاد به دست عمر بن سعد داد. عمر که به صلح و بیعت با امام حسین(ع) خوشبین بود و در این راه بسیار تلاش کرده بود با خواندن نامه عبیدالله راه چاره ای جز نبرد برای خود پیدا نکرد زیرا در غیر اینصورت فرماندهی و حکومت ری را برای همیشه از دست می داد.پذیرفتن جنگ یا صلح برای او سخت بود ، اما علاقه به حکومت و فرمانروایی چنان در قلب او ریشه دوانده بود که بدون در نظر گرفتن روز قیامت و موقعیت دینی امام حسین(ع) و قرابت او با پیامبراکرم(ص)، راه جنگ و نبرد را در پیش گرفت. او با این نیت که پس از شهادت توبه کرده و در پیشگاه حضرت محمد(ص) بخشیده می شود نبرد را آغاز کرد زیرا اگر حکومت ری را از دست می داد دیگر هرگز بدان نمی رسید.
دو امان نامه برای حضرت ابوالفضل(ع)
شمر که فرمانده سربازان پیاده و از عناصر مهم واقعه کربلا بود، در عصر روز تاسوعا، امان نامه ای از عمر بن سعد برای چهار فرزند رشید و دلاور ام البنین(ع) یعنی ابوالفضل، عبدالله، جعفر و عثمان از برادران پدری امام حسین (ع) آورد تا آنان را از امام حسین(ع) جدا کند.ام البنین، همسر حضرت علی(ع) دارای چهار فرزند دلیر و فداکار بود که همگی در رکاب برادر بزرگوار خود امام حسین(ع) در واقعه کربلا بودند. حضرت ابوالفضل فرزند بزرگ ام البنین بود که به خاطر جمال زیبا، قامت موزون، دلاوری، غیرت و شجاعت بی مانندش، به «قمر بنی هاشم» معروف شده بود.ام البنین و شمر ذیالجوشن، هر دو از قبیله بنی کلاب بودند. بدین جهت شمر پس از نزدیک شدن به خیمه ها فریاد زد:خواهر زادگانم کجایند؟
امام حسین(ع) با درک منظور شمر، به برادران خود فرمود:
پاسخ شمر را بدهید. اگر چه او فاسق است و لیکن با شما قرابت و خویشی دارد.
حضرت ابوالفضل به خواست برادر خویش همراه با فرزندان دیگر ام البنین به نزد شمر رفت و از او پرسید که چی می خواهی؟
شمر گفت:
شما خواهرزادگان من هستید. بدایند که تا ساعاتی دیگر شعله های جنگ برافروخته خواهد شد و هیچ فردی از یاران حسین بن علی علیه السلام زنده نمی ماند. من برای شما امان نامه ای از عمر بن سعد آوردم. شما از این ساعت در امان هستید، مشروط بر این که دست از یاری برادرتان بردارید و سپاهیانش را ترک کنید.
حضرت عباس علیه السلام که کانون وفاداری و معدن غیرت بود، بر او بانگ زد:
بریده باد دست های تو و لعنت خدا بر تو و امان نامه ات. ای دشمن خدا، ما را دستور می دهی که از یاران برادر و مولایمان حسین علیه السلام دست برداریم و سر در طاعت ملعونان و فرزندان ناپاک آنان درآوریم. آیا ما را امان می دهی ولی برای فرزند رسول خدا صلی الله علیه و آله امانی نیست؟
شمر از پاسخ دندان شکن فرزندان ام البنین، خشمناک شد و به خیمه گاه خویش برگشت.( بحارالانوار، ج 44، ص 391 ؛ منتهی الامال ، ج 1، ص 337)
هم چنین روایت شده است:
در میان سپاه عمر بن سعد، فردی بود به نام «عبدالله بن ابی محل بن حزام » که برادرزاده ام البنین علیه السلام بود. وی هنگامی که با خبر شد عمه زادگانش (عباس ، عبدالله ، جعفر، عثمان ) در میان سپاهیان امام حسین علیه السلام حضور دارند، امان نامه ای از عمر بن سعد برای آنان گرفت و به واسطه غلامش «کزمان» برای آنان ارسال کرد. کزمان ، فرزندان ام البنین علیه السلام را صدا زد و آنان را از امان نامه پسر دایی شان باخبر گردانید.
حضرت عباس علیه السلام و برادرانشان به وی گفتند:
به پسر دایی ما سلام برسان و بگو که ما را نیازی به امان نامه شما نیست. امان خدا، بهتر است از امان پسر سمیه .( معالم المدرستین، ج 3، ص 105 )
فرمان حمله عمومی
عمر بن سعد با دریافت نامه از عبیدالله بن زیاد در تصمیم خود تردید را کنار گذاشت، زیرا احساس می کرد اگر تعلل کند شمر فرمانده سپاه خوهد شد. بنابراین در عصر روز تاسوعا بدون هیچ اخطاری و با دست پاچگی فرمان حمله را به سوی خیمه های امام حسین(ع) صادر کرد. وی با گفتن «یا خیل الله ارکبی و بالجنه ابشری» تلاش نمود تا کردار خویش را بایسته جلوه دهد و روحیات متزلزل سپاهیان خویش را تقویت کند، تا مبادا در نبرد با فرزند زاده رسول خدا صلی الله علیه و آله دچار سردرگمی و سستی و پراکندگی گردند. سپاه کفر پیشه عمر بن سعد، یک پارچه به حرکت درآمده و به سوی خیمه های امام حسین علیه السلام هجوم آوردند. امام حسین علیه السلام در این هنگام خیل عظیم سپاهیان دشمن را در روبروی خیمه های خود مشاهده نمود.
آن حضرت، بلافاصله برادرش عباس(ع) را طلبید و وی را به همراه بیست تن از یاران فداکارش چون زهیر بن قین و حبیب بن مظاهر به سوی سپاه دشمن فرستاد، تا عمر بن سعد را ملاقات کرده و علت آتش افروزی های بی حاصل آنان را جویا گردند.
حضرت ابوالفضل(ع) به همراه یاران امام حسین (ع)به سپاهیان دشمن نزدیک شد و از سرکردگان آنان پرسید:
منظور شما از این حرکت بی جا و غوغاها چیست؟
آنان پاسخ دادند:
از امیر عبیدالله بن زیاد فرمان آمده است که باید بر شما عرضه کنیم و آن این است که یا در طاعت او درآیید و با وی بیعت کنید و یا آماده نبرد سرنوشت ساز باشید!
حضرت ابوالفضل(ع) فرمود:
پس قدری تامل کنید تا من این گزارش را به سرورم حسین علیه السلام برسانم.
امام حسین علیه السلام به وی فرمود:
به سوی ایشان برو و از آنان مهلت بخواه که امشب را صبر کنند و کار نبرد را به فردا واگذار کنند. چون دوست دارم در شب آخر عمرم مقداری بیشتر به نماز و عبادت بپردازم و خدا می داند که من به راز و نیاز با وی و نیایش در درگاهش چه قدر علاقه مندم.
حضرت ابوالفضل(ع) نزد سپاهیان دشمن بازگشت و از آنها شب عاشورا را برای نماز و عبادت مهلت خواست. عمر بن سعد نمی خواست اجازه دهد.
برخی از فرماندهان سپاه، از جمله قیس بن اشعث و عمر بن حجاج بر او اعتراض کرده و گفتند:
«سبحان الله اگر اهل دیلم (کنایه از مردم بیگانه) و کفار از تو چنین تقاضائی می کردند، سزاوار بود که با آنها موافقت کنی» بالاخره ابن سعد با فشار یارانش، شب عاشورا را به امام و اصحابش مهلت داد.( قصه کربلا، دوازدهم، ص236- 243)
امام صادق (علیه السّلام) در حدیثی درباره این روز فرموده اند:
«تاسوعا روزی است که امام حسین (علیه السّلام) و یارانش در کربلا محاصره شدند و اهل شام در اطراف آنان اجتماع نمودند. ابن مرجانه و ابن سعد از کثرت لشکر خود خوشحال شدند و امام حسین (علیه السّلام) و یاران او را در آن روز ضعیف شمردند یقین کردند که برای حسین یاوری نخواهد آمد و اهل عراق آن حضرت را کمک نخواهند کرد.»(کلینی، الکافی، چاپ دوم، ص147)
گفتگوی حضرت عباس علیه السلام با لشکر دشمن و به تعویق افتادن جنگ
در این هنگام امام حسین علیه السلام به برادر خود، حضرت عباس علیه السلام، فرمودند: «فدایت شوم برادر! سوار شو برو و بپرس چه می‌خواهند؟ اگر می‌توانی آنها را منصرف کن و برگردان.»حضرت عباس علیه السلام همراه با 20 نفر ازجمله زهیر بن قین و حبیب بن مظاهر به نزدیک لشکر دشمن رفته و دلیل تهاجم را پرسیدند. آنها گفتند: امیر دستور داده هجوم بیاوریم. حضرت عباس علیه السلام فرمودند: «صبر کنید تا من بازگردم و با حضرت اباعبدالله علیه السلام در میان بگذارم.» آن حضرت برگشته و ماجرا را برای امام حسین علیه السلام بازگو کردند.امام حسین علیه السلام فرمودند: «بازگرد و بگو یک امشب را به تأخیر بیندازید تا ما امشب را به نماز و شب‌زنده‌داری و استغفار و دعا بگذرانیم. خدا می‌داند که من نماز و قرائت نماز و دعا و استغفار را دوست دارم.»در این فاصله زمانی، همراهان حضرت عباس علیه السلام به موعظه و هشدار به لشکر دشمن پرداختند. حضرت عباس علیه السلام برگشت و فرمود: «امشب را بازگردید تا ما در این کار مطالعه کنیم.»
کراهت ها و حکم روزه در روز تاسوعا
روز تاسوعا به روز نهم ماه محرم گفته میشود که برخی اعمال و دعاها ذکر شده که فضیلت بسبار دارد، اما برخی اعمال نیز ، انجام دادنشان در تاسوعای حسینی که روز مناسبتی حضرت عباس ع نیز هست، کراهت دارد. با ما همراه باشیدعلامه مجلسى در زاد المعاد فرموده و بهتر آن است که روز نهم و دهم را روزه ندارد زیرا که بنى امیه این دو روز را براى برکت و شماتت بر قتل آن حضرت روزه مى داشتند و احادیث بسیار در فضیلت این دو روز و روزه آنها بر حضرت رسول صلى الله علیه و آله بسته اند و از طریق اهل بیت علیهم السلام احادیث بسیار در مذمت روزه این دو روز خصوصا روز عاشورا وارد شده است‌روز نهم محرم، روز تاسوعا است. از حضرت صادق علیه السلام روایت است که فرمود تاسوعا روزی بود که جناب امام حسین علیه السلام و اصحابش را در کربلا محاصره کردند و سپاه شام بر قتال آن حضرت اجتماع کردند و ابن مرجانه و عمر سعد خوشحال شدند به سبب کثرت سپاه و بسیاری لشکر که برای آنها جمع شده بود و جناب امام حسین علیه السلام و اصحابش را ضعیف شمردند و یقین کردند که یاوری از برای آن حضرت نخواهد آمد و اهل عراق او را مدد نخواهند نمود. پس فرمود پدرم فداى آن ضعیف غریبامام حسین علیه‌السلام در عالم خواب، رسول خدا صلوات‌الله‌علیه را دیده که می‌فرمود به‌زودی نزد ما خواهی آمد.
خواب دیدن امام حسین علیه السلام
امام حسین علیه السلام مقابل خیمه خود نشسته و به شمشیر خود تکیه داده و سر مبارک خود را بر روی زانو گذاشته بودند. در این زمان، حضرت زینب سلام‌الله علیها که صدای سواران و حرکت لشکر را شنیده بودند، نزد برادر آمده و گفتند: «آیا همهمه و خروش دشمن را می‌شنوی؟»
امام حسین علیه السلام فرمودند: «هم‌اکنون رسول خدا صلوات‌الله‌علیه را در خواب دیدم که می‌فرمود به‌زودی نزد ما خواهی آمد و آن لحظه بی‌شک نزدیک شده است.» در بعضی مقاتل نوشته شده که پدرم امام علی و مادرم فاطمه و برادرم امام حسن علیهم‌السلام هم در کنار رسول خدا صلوات‌الله‌علیه در خواب دیده شدند.
اعمال شب و روز تاسوعای حسینی
اعمال شب و روز تاسوعا، ذکر، دعا و نماز تاسوعا و زیارت عاشورا به همراه ترجمه و متن در این مطلب آماده شده است.نهم محرم روز تاسوعا است از حضرت صادق علیه السلام روایت است که فرمود تاسوعا روزی بود که جناب امام حسین علیه السلام و اصحابش را در کربلا محاصره کردند و سپاه شام بر قتال آن حضرت اجتماع کردند و ابن مرجانه و عُمر سعد خوشحال شدند به سبب کثرت سپاه و بسیاری لشکر که برای آنها جمع شده بود و جناب امام حسین علیه السلام و اصحابش را ضعیف شمردند و یقین کردند که یاوری از برای آن حضرت نخواهد آمد و اهل عراق او را مَدَد نخواهند نمود پس فرمود پدرم فدای آن غریب.اولین عمل مستحبی ذکر شده برای روز تاسوعا و روز عاشورا زیارت امام حسین علیه‌السلام است. زیارت امام حسین علیه‌السلام در شب عاشورا پاداشی بس عظیم دارد. کسی که در شب عاشورا تا صبح در حرم سیدالشهدا علیه السلام بماند، خدا او را با شهدا و در کنار امام حسین علیه‌السلام محشور می‌کند.روزه گرفتن در روز نهم و دهم محرم نهی شده است. علامه مجلسی در این باره فرمودند که بنی امیه در این دو روز برای برکت و شکر قتل امام حسین علیه‌السلام روزه می‌گیرند. البته پرخوری در روز عاشورا نیز توصیه نشده است. در این روز باید بدون نیت روزه تا عصر غذایی خورده نشود و سپس مقدار کمی آب و غذا خورده شود. دقیقاً به حالتی که مصیبت زدگان رفتار می‌کنند.
السلام علی الحسین علیه السلام …
خواندن زیارت عاشورا در این روز ثواب بسیار زیادی دارد و می‌توان آن را از دور یا نزدیک خواند و به حضرت سلام و عرض ادب کرد.
لعنت بر قاتلان امام حسین علیه‌السلام
در این روز هزار مرتبه ذکر: «اَللّهُمَّ الْعَنْ قَتَلَهَ الْحُسَینِ علیه السلام.» خوانده شود.
توصیه شده که در نیمه‌های شب تاسوعا نمازی 4 رکعتی خوانده شود. در هر رکعت از این نماز بعد از سوره حمد 10 مرتبه آیه الکرسی و 10 مرتبه هم هر یک از سوره‌های توحید، فلق و ناس خوانده شود. بعد از سلام نماز 100 بار سوره توحید را بخوانید.روز نهم و دهم ماه محرم، روز مصیبت و اندوه اهل بیت علیه‌السلام و همه شیعیان است. به همین دلیل شایسته نیست که در این دو روز به ویژه روز عاشورا شیعیان به کسب و کار روزانه و کارهای دنیایی بپردازند. در این روز محبان اهل بیت علیه‌السلام باید مشغول به عزاداری و شرکت در مراسم روضه اهل بیت علیه‌السلام باشند.
نماز
در شب عاشورا خواندن نماز 100 رکعتی توصیه شده خواندن این نماز به این صورت است که در هر رکعت بعد از سوره حمد 3 بار سوره توحید خوانده شود و بعد از نماز 70 بار سُبْحَانَ اللَّهِ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ وَ لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللَّهُ وَ اللَّهُ أَکْبَرُ وَ لاَ حَوْلَ وَ لاَ قُوَّهَ إِلاَّ بِاللَّهِ الْعَلِیِّ الْعَظِیمِ گفته شود در روایت دیگری آمده که در ادامه ذکر بالا استغفار هم گفته شود. همچنین توصیه شده که در نیمه‌های شب تاسوعا نمازی 4 رکعتی خوانده شود. در هر رکعت از این نماز بعد از سوره حمد 10 مرتبه آیه الکرسی و 10 مرتبه هم هر یک از سوره‌های توحید، فلق و ناس خوانده شود. بعد از سلام نماز 100 بار سوره توحید را بخوانید.
سوره توحید
یکی دیگر از اعمال توصیه شده برای روز عاشورا خواندن هزار مرتبه سوره توحید است. امام صادق (ع) فرموده‌اند: هر کس در روز عاشورا هزار مرتبه سوره «توحید» را بخواند، خداوند رحمان به وی نظر (رحمت) افکند و هر کس را که خداوند رحمان (با دیده رحمت) نظر کند، وی را مجازات نخواهد کرد.
مصائب امام حسین علیه السّلام
سزاوار است حال دوستان آل محمّد - که رحمت خدا بر آنان باد - به حکم دوستی و وفا و ایمان به خداوند بلند مرتبه و بزرگ و رسول کریم، در دهه اول محرم تغییر نموده و در دل و سیمای خود، آثار اندوه و درد این مصیبت‌های بزرگ و دردناک را آشکار نمایند. باید مقداری از لذائذ زندگی را که از خوردن و نوشیدن و حتّی خوابیدن و گفتن به دست می‌آید ترک نموده و مانند کسی باشند که پدر یا فرزند خود را از دست داده است. نباید احترام ناموس خداوند بزرگ و احترام پیامبر عزیز و احترام امامش کمتر از احترام خود و نزدیکانشان باشد و لازم است که خدا و پیامبر و امامش - رحمت خداوند بر آنان باد - را بیش از خود، فرزندان و نزدیکانش دوست داشته باشد.مواسات با امام حسین علیه السّلام و اهل بیت - رحمت خدا بر آنان باد - نیز باید بخاطر صدمات ظاهری که به آن حضرت وارد شد، باشد. ولی از این مطلب هم نباید غافل شد که صدمات ظاهری که بر آن حضرت علیه السّلام وارد شد، در مورد هیچکدام از پیامبران و جانشینان آنان و حتّی در مورد هیچیک از جهانیان شنیده نشده است، بخصوص تشنگی حضرت علیه السّلام که در احادیث قدسی و غیر قدسی چیزهایی درباره آن آمده است که انسان توان تصور آن را نیز ندارد. همچنین مصیبت‌هایی مانند شهید شدن اهلبیت و اسارت حرمش، گویا او با محبوبش پیمان بسته بود بخاطر خوشنودی او کشته شدن را با انواع آن از قبیل سر بریدن، کشتن از زیر گلو، کشتن با شکنجه و با گرسنگی و تشنگی و اندوه و غیر این‌ها، تحمّل کند. ولی با این همه شادمانی و نشاطی بجهت آشکار شدن نورهای زیبایی و عظمت خداوند و شوق دیدار با او و رسیدن به ذات مقدسش به او می‌رسید که آن سختی‌ها را آسان می‌نمود.بلکه سختی آن را به لذت تبدیل می‌نمود. یکی از یاران او در این رابطه می‌گوید: هر چه شرایط بر امام علیه السّلام سخت‌تر می‌گردید، سیمای او برافروخته‌تر و خوشحال‌تر می‌شد. ولی بهر حال درد و اندوه سختی‌ها و مصیبت‌هایی که بر جسد مبارک حضرت علیه السّلام و بر دل اهل بیت محترم او وارد شد و هتک حرمت ظاهری او انسان را می‌کشد.
زیارت تاسوعا
خواندن زیارت زیر در روز عاشورا توصیه شده است: اَلسَّلامُ عَلَیکَ یا وارِثَ ادَمَ صَفْوَهِ اللهِ، اَلسَّلامُ عَلَیکَ یا وارِثَ نُوح نَبِیِّ اللهِ، اَلسَّلامُ عَلَیکَ یا وارِثَ اِبْراهیمَ خَلیلِ اللهِ، اَلسَّلامُ عَلَیکَ یا وارِثَ مُوسی کَلیمِ اللهِ، اَلسَّلامُ عَلَیکَ یا وارِثَ عیسی رُوحِ اللهِ، اَلسَّلامُ عَلَیکَ یا وارِثَ مُحَمَّد حَبیبِ اللهِ، اَلسَّلامُ عَلَیکَ یا وارِثَ عَلِیٍّ اَمیرِ الْمُؤْمِنینَ اَلسَّلامُ عَلَیکَ یا وارِثَ الْحَسَنِ الشَّهیدِ سِبْطِ رَسُولِ اللهِ، اَلسَّلامُ عَلَیکَ یابْنَ رَسُولِ اللهِ، اَلسَّلامُ عَلَیکَ یابْنَ الْبَشیرِ النَّذیرِ، وَابْنَ سَیدِ الْوَصِیینَ اَلسَّلامُ عَلَیکَ یابْنَ فاطِمَهَ سَیدَهِ نِسآءِ الْعالَمینَ، اَلسَّلامُ عَلَیکَ یا اَبا عَبْدِاللهِ، اَلسَّلامُ عَلَیکَ یا خِیرَهَ اللهِ وَابْنَ خِیرَتِهِ، اَلسَّلامُ عَلَیکَ یا ثارَ اللهِ وَابْنَ ثارِهِ، اَلسَّلامُ عَلَیکَ اَیهَا الْوِتْرُ الْمَوْتُورُ
تاسوعا روز بزرگداشت حضرت ابوالفضل(ع)
تاسوعا روز بزرگداشت شهادت اسوه ادب، از خودگذشتگی، عشق به خدا و امام حسین(ع) ، شجاعت و وفاداری حضرت ابوالفضل العباس(ع) است که با گذشت هزار و چهارصد سال، هنوز نام ایشان با ادب و مردانگی و شجاعت همراه است. حضرت عباس(ع) با لبی تشنه برای آوردن آب به سوی روز فرات روانه شد اما دشمنان راه را بر او بستند و با قطع کردن دستان آن حضرت مانع از او برای بردن آب شدند. این دست ها برای آزادگان جهان مانند علم شد و مردانگی و شجاعت او در تاریخ ماندگار شد، به همین دلیل او را غیرت الله العظمیم نامیده اند.
